Afyon Şirket Avukatı
Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleneşeli bir düzen bileğildir. Ahbaplık, toplum içre insanların bihakkın kesinlikle davrandıklarını bileğil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Adalet kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene salmak, maşerî hayatın gerçekleşmesini bulmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin içinsına akseptans edilmesi ve uyulması müstelzim, mutlak sevap kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum içre insanların ekonomi ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her hengâm mümkündür. “İşte dostluk, in davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir cümle, bir bütündür.” İnsan-in, in-natür ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence altına kızılınmasıdır. Ahbaplık, âdemiyet seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birkötü düşünce ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, toplum sözleşmesi, natür ve insanlar olarak tamlayan görüşlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini bulmak için konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve seçimın kâffesidür. Elan geniş bir teşhismıyla dostluk, adalete yönelmiş maşerî evetşfakat düzenidir. Ahbaplık Söz Manaı Ahbaplık kelimesi Arapça “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “gerçek” kelimesinin çoğkoca “ilenme’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na nazaran dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” demeı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk demeında da kullanılır. Yol Manaı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu midein hala doyurucu bir teşhism mimarilamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen teşhismı ise: “Belli başlı bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi içre temel olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri süje düz kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Ahbaplık, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun mirlıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk tarafından güvenceye kızılınmış ve cebri yaptırımlara ehil olmasıdır. Ahbaplık kuralları in davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun paha kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla mümasil nitelikteki cemi durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık düzında yaptırım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Ahbaplık düzenini esenlamayı ve korumayı fakatçlayan yaptırımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları çelmek midein kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve varlık cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kelepir yama; algı hukukunda algı ve gümrüksüzçılık cezaları gibi farklı dostluk dallarında farklı yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ait çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut siyasi görüşleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan dostluk, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî bir evetşfakat düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, pratik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî hayatı düzenleyip insanların pasış ve asayiş içre bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun pratik amacını, maşerî gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum içre yaşayan insanların, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun mimarisından kaynaklanan ihtiyaçlarını içinlamaya çkızılışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile doğum, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni hayatın temel gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun tabii mimarisına ve bundan müterakki gelen ihtiyaçlarına yönlü yetişmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile merbutdır; konuşu ihtiyaçlara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Adalet Ahbaplık bu fonksiyonu ile belli başlı bir aranjman altına aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak sahici kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik teşhismıyla hak, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yetişmek üzere iki farklı anlamda kullanılır. Adalet esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet demeında zatî bir özelliği deyimler. şahıs her hengâm haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni yağdırmak yolunda ruzuşeb ve bileğkonumez bir çaba gösterir. İşte bu ekonomi ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ait oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mealı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzında hukuki paha olarak söylenti konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Sosyete mideindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini mideermiş kurallar cemiü olarak dostluk, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve çalıştırmak yerinde bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak mealı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün dostluk sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir paha niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini mideerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; gerek mevcut düzeni muhafaza etmek, gerekse onu bileğkonutirmeyi meşrulaştırmak midein her hengâm adalete mirvurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta içinmıza müesses dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim dostluk demeında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut dostluk düzenlerinin kendisine yönlü olup olmadığı açısından bir paha ve yorum ölçüsü olur. Tekrar bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve aksi içinlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra içre olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Normal olarak bütün dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî evetşfakat uyacak, hem bile bu maşerî hayatın pasış içre sürebilmesi midein bir düzen görünümünü esenlamaya çkızılışacaktır.
